30% van de oceanen wordt beschermd: Een historische deal van de Verenigde Naties

Op zaterdag 4 maart 2023 rees er gejuich op uit het VN-hoofdkwartier in New York. Na een 17 jaar durende marathon is een historisch verdrag beklonken om 30% van de 'hoge zee' of internationale wateren, te beschermen. Eindelijk is het zover.  

Tijdens de VN-samenkomst schoven 170 deelstaten aan om de gezondheid van de oceanen, de biodiversiteit, een duurzame blauwe economie, de toekomst van de visvangst en de voedselzekerheid, te bespreken en er werd uiteindelijk een deal gesloten. We bespraken reeds enkele aspecten m.b.t. het verdrag van de oceanen in een vorig artikel van de Planeetzusjes, namelijk over het einde van plasticvervuiling.

Sleepnetten

Tot nu toe zijn de zeeën en oceanen een plaats waar iedereen kon graaien, vooral in de 'hoge zee'. De geïndustrialiseerde landen maken zich hier in eerste plaats aan schuldig. Ze varen uit in enorme schepen, eigenlijk grote slachtfabrieken, om met grote gesofistikeerde sleepnetten ("trawling") vis te vangen. De vissoorten waar ze niet op jagen, de zogenaamde bijvangst, worden dood terug in zee geloosd. Vaak zijn er haaien, schildpadden, octopussen, dolfijnen en andere walvissoorten bij de bijvangst. Het resultaat van deze decennialange aanslagen op de zee is dat slechts 13% van mariene ecosystemen nog intact zijn. Als de huidige trend zich voortzet, zal het leven in de zee katastrofaal instorten tegen 2048.

De graaicultuur kon ongestraft doorgaan omdat de wetgeving van de hoge zee te laks is, niet wordt toegepast, en omdat vismaatschappijen ongestoord, ver uit het zicht, hun gang konden gaan om aan de stijgende vraag te voldoen. Bovendien werd de economische waarde van ecosysteemdiensten van de zee tot nu toe niet in rekening gebracht. Elk land heeft bevoegdheid over een kleine kuststrook, maar de open zee voorbij 200 km van de kust ligt te grabbel voor de industriële viserij en tegenwoordig ook de diepzeemijnbouw, allebei allesbehalve duurzaam.

Nog veel vis in de zee? 

Het verdrag was uiterst dringend omdat in de zee een instorting van de voedselketen plaatsvindt. Het lijkt ondenkbaar maar we zullen een alternatief moeten vinden voor de uitspraak "Er is genoeg vis in de zee" as we verderdoen met 'business as usual'. Vele vissoorten zijn met uitsterven bedreigd, visbestanden sterk geslonken, en ze zitten vol microplastics, zware metalen, meststoffen en hormonen. Het beschermen van een groot deel van de wereldzeeën zal helpen de gevolgen van klimaatverandering te kenteren. Oceanen produceren namelijk de helft van de zuurstof die we inademen, herbergen 95% van al het leven op de planeet en nemen kooldioxide op. De processen in zee spelen een cruciale rol in de grote biogeochemische kringlopen waarvan al het leven op aarde afhangt.

Een belangrijk en nijpend punt is een gelijke en eerlijke verdeling van de rijkdommen van de zee, zoals terecht wordt geëist door de vertegenwoordigers van de Afrikaanse lidstaten. De Afrikaanse kusten worden namelijk leeggevist door de grote visserijschepen van 's werelds grootmachten, wat een ontwrichting van lokale en traditionele kustgemeenschappen heeft veroorzaakt.

Herstel van het mariene leven

Zoals The Guardian schrijft, zal het verdrag een juridisch kader bieden voor het inrichten van Beschermde Gebieden op Zee (MPA's, marine protected areas) om bescherming te bieden in 30% van de zeeën tegen de neergang van de biodiversiteit en de genetische diversiteit in de zee. Gelukkig bestaan er al vele MPA's, waar men daadwerkelijk een zeer positieve trend ziet wat betreft het herstel van het mariene leven. In de beschermde gebieden zullen o.a. visbestanden zich opnieuw verveelvoudigen, en ook de niet-beschermde gebieden verrijken.

Artikel geschreven door Kathelijne Bonne, geoloog en bodemkundige. Ik schrijf ook op GondwanaTalks.